Nu aan het laden
×

Geschiedenis van Arcen

Geschiedenis van Arcen

Arcen: Voormalig Gemeentehuis

In de vroege middeleeuwen behoorde Arcen toe aan het Territorium Straelen en het werd in 1064 door gravin Irmentrudis geschonken aan de Abdij van Siegburg, waarbij het uiteindelijk werd bestuurd door een landvoogd. Rond 1275 werd dit Arnold van Straelen. Omdat hij geen zonen had, werd het voogdijschap vererfd aan zijn oudste dochter Elisabeth, die tot tweemaal toe trouwde zonder kinderen na te laten. Daarom ging het voogdijschap over op haar zus Justina van Straelen. Na een tijd trouwde Elisabeth voor de derde keer, dit keer met Arnold van Buren. Aangezien Justina de overeengekomen betalingen niet voldeed, eiste Elisabeth haar voogdijschap terug. Dit werd een twistpunt binnen de familie en bleef zelfs voortduren tot de volgende generatie. In 1330 maakte graaf Reinoud II van Gelre een einde aan deze situatie en scheidde Arcen van Straelen, waardoor Arcen een aparte heerlijkheid werd. Het werd toebedeeld aan de gebroeders van Büren. Door huwelijk en vererving viel Arcen tot 1543 onder het graafschap Gelre. Tijdens de Spaanse Successieoorlog werd het door Pruisische troepen bezet, en in 1753 ging het behoren tot Pruisen. Vanaf 1815 kwam het bij het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. In 1817 werd Arcen samengevoegd met Velden. Tegelijkertijd werd Lomm bij Pruisen gevoegd. Een eerste versie van het wapen van Arcen werd al de 13e eeuw gevoerd als schepenbankzegel. Hierop is een poort afgebeeld, dat vermoedelijk een van de tolpoorten uit die tijd voorstelt. Hoewel de vesting meerdere poorten had, is het enige thans overgebleven restant van deze poorten de Schanstoren van Arcen.

Vesting Arcen

Tot de 13e eeuw vormde het dorp samen met Lomm en Schandelo een schepenbank binnen het Ambt Krieckenbeck. Arcen bezat in ieder geval in 1330 al stapelrecht op de Maas. Er werd hier veel handel gedreven en het dorp was een belangrijke schakel naar het achterland, zeer tot ongenoegen van de nabij gelegen stad Venlo. Daarom was Arcen al vroeg een vestingstadje. Toch slaagden de Venlonaren er met een list in Arcen in 1586 plat te branden. Ook het klooster van Sint Barbara werd toen platgebrand. De resten daarvan zijn nog nabij het veer naar Lottum in de bossen te zien.

Schanstoren

De schanstoren is een restant van de vestingwerken van Arcen en dateert uit de vijftiende eeuw. Het is een zogenaamde traptoren, die destijds onderdeel was van een veel grotere verdedigingstoren.

In 1635 raakte de toren bij een belegering zwaar beschadigd, waarna hij nooit werd teruggebracht in de originele staat. Vanaf 1969 is het restant een rijksmonument.

Hoewel de toren in de jaren zeventig nog is gerestaureerd, ondergaat de toren in 2011 opnieuw een grondige restauratie. De reden daarvan is, dat bij de laatste restauratie de voegen niet volledig goed waren aangebracht, waardoor er scheuren in de toren zijn ontstaan. Opmerkelijk genoeg zijn de oorspronkelijke voegen uit de Middeleeuwen nog geheel intact.

Lange tijd heeft er twijfel bestaan of de toren onderdeel is geweest van de verdedigingswerken van de Fossa Eugeniana, maar aangezien deze in Arcen niet geheel tot aan de Maas werd gebouwd (ter hoogte van Arcen zou de Fossa Eugeniana een hoek maken richting Venlo), weet men nu dat het gaat om een toren van een omvangrijk poortgebouw dat onderdeel was van de vestingwerken van Arcen. Behalve als poortgebouw deed de toren ook dienst als toltoren.

 Kasteel Arcen

Alde Huys

Het Alde Huys was een van de vier kastelen die zich op Arcens grondgebied hebben bevonden. Het precieze jaartal van de bouw is niet overgeleverd, maar het bestond al in 1300. Volgens oude kadasterkaarten heeft het kasteel gelegen aan de noordoostzijde van de huidige dorpskern. Daar lagen ook de veengronden van het Seyzenbroek.

In 1487 scheidt Aleid van Buren, weduwe van Dirk Schenck van Nijdeggen, van haar kinderen en gaat in de onderste kamer wonen. Aleids oudste zoon Winand trad in 1489 in het huwelijk met Johanna van der Donck en ging in de andere verdiepingen van de toren wonen. Volgens de archieven, die in 1511 spreken van het Nije Huys, is het kasteel in dat jaar verwoest. In afwachting van de oplevering van dit Nije Huys verblijft de familie ergens in Venlo. Mogelijk houdt de verwoesting van het Alde Huys verband met het Beleg van Venlo in dat jaar.

 Nije Huys

Het Nije Huys was een van de vier kastelen die zich op Arcens grondgebied hebben bevonden. Met de bouw van dit kasteel werd begonnen in 1511 en het was gereed in 1522. Opdrachtgever van de bouw was Reiner I van Gelre, broer van Karel van Egmond, stadhouder van Opper-Gelre en drost van de Veluwe. In 1503 trad hij in het huwelijk met Aleid Schenck van Nijdeggen, waardoor hij ook Heer van Arcen werd. Op dat moment leverde Arcen al meer dan een eeuw strijd met Venlo om het stapelrecht op de oostelijke Maasoever. Het sterke Tolhuis aan zuidwestzijde van het dorp, waarvan nu nog de Schanstoren van Arcen het restant is, moest samen met een nieuw sterk kasteel de Venlose aanvallen afweren.

Vooral aan het einde van de bouwperiode moet er veel werk zijn verzet, getuige diverse rekeningen uit 1521 en 1522. Daarbij werden metselaars uit Kalkar, Roermond, Venray en Arcen zelf aangetrokken, en werden gravers gehaald uit Wanssum, Swolgen en Broekhuizenvorst.

Op 11 november 1522 overlijdt Reiner van Gelre. In augustus 1521 woont Aleid al op het Nije Huys. Acht jaar na het overlijden van haar man hertrouwt zij, met Dirk van der Lippe, genaamd Hoen. In 1536 verlaten zij het Nije Huys, dat vanaf dat moment wordt bewoond door Aleids zoon Dirk.

In 1646 wordt het Nije Huys, gedurende het Beleg van Venlo, geheel verwoest door de soldaten van Frederik Hendrik van Oranje tijdens de Tachtigjarige Oorlog.

Het huidige kasteel

File:Arcen Kasteeltuinen.jpg

In 1651 begint Marsilius van Gelre met de herbouw van het kasteel, dat tot op heden nog bestaat als het Kasteel Arcen. Zijn kleinzoon Adolf stichtte in het begin van de 18e eeuw het huidige hoofdgebouw. Boven de poort van de voorburcht prijkt een gebeeldhouwde steen met het alliantiewapen van Gelder-van Lützenrode. Een van elders overgebrachte steen met het alliantiewapen van Gelder-van Nesselrode bevindt zich aan de zuidzijde van het plein. Het kasteel is van baksteen behalve bij de omlijsting van de hoofdingang, die uit natuursteen bestaat. Het hoofdgebouw had aanvankelijk op de Franse manier twee vooruitspringende zijvleugels, maar die aan de noordzijde is na een brand in de 19e eeuw gesloopt. Het huidige kasteel bevindt zich in goede staat, sinds het onderdeel uitmaakt van de Kasteeltuinen van Arcen. Van de burcht die aan het thans bestaande kasteel vooraf ging is vrijwel niets meer over. De restanten ervan bevinden zich ten westen van het huidige kasteel, iets ten noorden van de Wymarse Molen, een gerestaureerde watermolen die, behalve in de wintermaanden, te bezichtigen is.

 Lingsfort

Blaeu 1645 - Fossa Sancta Mariæ quæ et Eugeniana dicitur vulgo De Nieuwe Grift.jpg

Toen de Spanjaarden de Zuidelijke Nederlanden in hun bezit hadden, werd besloten om de Fossa Eugeniana te graven. Dit kanaal tussen de Rijn in Duitsland en de Maas moest de Spanjaarden meer controle geven over de maritieme handelsroute naar de Noordzee. In 1625 begonnen de Spanjaarden met het graven van het kanaal om de Rijnhandel van de noordelijke Nederlanden af te snijden. Om op verschillende plekken het hoogteverschil in het landschap te overbruggen wilde men sluizen bouwen. Zo ook bij Arcen. Ter verdediging van dit bouwproject werden twee forten gebouwd: het Lingsfort en fort Hazepoot. Het kanaal is door aanvallen van de Hollanders en geldgebrek nooit afgebouwd.

Rondom dit fort werd in de loop der tijd een aantal boerderijen gebouwd, die vrijwel allemaal logies en drank aanboden aan de in of bij het fort gelegerde soldaten. De Fossa Eugeniana werd nooit helemaal voltooid en toen de Spanjaarden vertrokken, verviel ook de gemeenschap en werden de boerderijen verlaten. Ook het fort raakte in verval en de enige zichtbare restanten zijn de dubbele aarden wallen. Verder zijn er geen archeologische vondsten meer gedaan in de directe omgeving van het voormalige Maas-Rijnkanaal.

Lees Verder
[subpages]

You cannot copy content of this page