Terra Sigillata
Terra sigillata is glanzend roodachtig aardewerk, dat in de Romeinse tijd gedurende enkele eeuwen werd gemaakt. Het was voornamelijk tafelservies: kommen, schalen, bekers, borden. De vorm van deze producten was afgeleid van zilveren en bronzen vaatwerk, dat alleen de elite zich kon veroorloven.
Het tafelservies van terra sigillata kwam al spoedig binnen het bereik van minder vermogende huishoudens en werd ook in het Romeinse leger volop gebruikt. Pottenbakkers maakten terra sigillata vaak in productiecentra op een min of meer industriële manier. Het was meestal van hoge kwaliteit en werd zeer gewaardeerd. Handelaren exporteerden hun producten naar alle uithoeken van het Romeinse rijk, en zelfs ver daarbuiten. Zo is het ook in ruime mate in onze omgeving terecht gekomen.
Terra sigillata betekent letterlijk: “gestempelde aarde”. Het roodglanzende Romeinse tafelservies is immers vaak voor zien van naamstempels en gestempelde versieringen.
Met de naam terra sigillata is iets merkwaardigs aan de hand. De Romeinen kenden de term “terra sigillata” hoogst waarschijnlijk wel. Maar Grieken en Romeinen gebruikten deze naam voor de rode bolusaarde, gedolven op het Griekse eiland Lemnos.
Aan deze bolusaarde werd in de Romeinse tijd en daarna tot in de 18e eeuw geneeskracht toegeschreven. Vandaar dat sommige apothekers tot in de 18e en 19e eeuw geneeskrachtige aarde verkochten onder de namen “terra sigillata” of “bolusaarde”.
De aanduiding “terra sigillata” voor het roodglanzende Romeinse tafelservies kwam eigenlijk pas in de 19e eeuw in zwang in de archeologie. Het verhaal gaat dat archeologen destijds deze naam ontleenden aan de roodbruine keramische apothekerspotten, waarop in reliëf de inhoud (Terra sigillata, geneeskrachtige aarde) stond gestempeld.
Kenmerkend voor het vaatwerk in terra sigillata is de rode of roodbruine kleur en een glanzend oppervlak dat ofwel vlak en onversierd is, ofwel (meestal) versierd met decoratieve en/of beeldende reliëfs. Het werd steeds vervaardigd uit fijne leemsoorten met behulp van een pottenbakkerswiel. Voor de versiering van het buitenoppervlak werd in de regel gebruikgemaakt van een (gebakken) gietvorm waarin vóór het bakproces de reliëfs in negatief waren aangebracht door middel van stempels en dergelijke.
De Terra sigillata behoorde bijna drie eeuwen lang tot het algemeen gangbare aardewerk in grote delen van het Romeinse Rijk, maar toch vooral in het westelijke deel ervan. De productie (nijverheid) zowel als de afzet (handel) vormden belangrijke takken van het economische leven. Van ongeveer 25 vóór tot 30 na Christus waren de belangrijkste fabricage-centra de Italiaanse steden Arretium en Puteoli.
Vanaf ± 10 na Chr. werd de productie ook begonnen in Zuid-Gallië (La Graufesenque, Montans en Banassac), en op het einde van de 1e eeuw verplaatste het productiecentrum zich naar Midden- (Lezoux, Vichy en Luxeuil) en Noordoost-Gallië (de Argonne, La Madeleine en Chémery). Van hieruit verplaatste de productie zich in oostelijke richting (naar Vindonissa, Augusta Treverorum, Tabernae en Brigantium), tot de artistieke kwaliteit in de 3e eeuw snel achteruitging, onder meer als gevolg van de massaproductie die uitsluitend op hogere winsten was gericht.
In Nederland zijn aardewerk en bakstenen op grote schaal gemaakt in Holdeurn bij Ulpia Noviomagus Batavorum. Terra sigillata vaatwerk wordt gezien als een luxe product, doch, in algemene termen, overal waar archeologen sporen van Romeinse aanwezigheid aantreffen, vinden ze ook terra sigillata scherven of zelfs intacte exemplaren. Zowel in België als in Nederland wordt dit type aardewerk dan ook in redelijke hoeveelheden op Romeinse sites aangetroffen, vooral in en rond gebouwen of in graven.
De verschillen en overeenkomsten inzake de fabricage en de decoratie van terra sigilata, en vooral ook de op het vaatwerk aangebrachte pottenbakkersmerken maken het de archeologen vrij makkelijk bij de identificatie en de filiatie van diverse ateliers. Daardoor kan de terra sigillata een belangrijke bijdrage leveren aan de datering van de lagen waarin het wordt aangetroffen.
Bron: Wikipedia
Zie ook: expobrochure Archeologie Houten
